Het wonder van Maartensdijk in 25 verhalen
Een boekbespreking
Tussen Hilversum en Utrecht ligt ingeklemd tussen een spoorlijn en een snelweg het dorp Maartensdijk, de woonplaats van de bekende tv-presentator-journalist auteur: Leo Fijen. Jarenlang was hij op betrokken bij tv-programma’s KRO en RKK. Het woord ‘betrokken’ is op zijn plaats want hij bracht zijn programma’s altijd met een sprekend persoonlijk accent.
Diezelfde gedrevenheid doortrekt ook dit boekje: Geloven in een kleine gemeenschap. Een zilveren jubileum zou ik willen zeggen, want het is een vervolg op het boekje ‘Het wonder van Maartensdijk’ dat Fijen 25 jaar geleden schreef, toen hij ons kennis liet maken met geloofsbeleving in die kleine gemeenschap.
Bij tv-programma’s blijven reportages dikwijls steken bij de bevindingen van dat moment, hoe het verder gaat daar laten de makers ons dikwijls naar raden. Niet zo bij Fijen, hij maakt ons deelgenoot van de ontwikkelingen in die 25 jaar in een kleine geloofsgemeenschap onder de rook van Hilversum, 25 hoofdstukken heel toegankelijk, met een soort dagboekkarakter en wat in- en uitleiding.
De ontegenzeggelijke verdienste van dit boekje is dat het een ander geluid laat horen dan het in deze dagen nogal eens gebruikelijke, waar het gaat over ontwikkelingen in geloven en kerkzijn. Het verhaal van Fijen – want het is niet alleen het verhaal van zoveel leden uit de geloofsgemeenschap en dorp van Maartensdijk, het is zeker ook het verhaal van Leo zelf, al lezend zie en hoor je hem het verhaal presenteren, zoals hij zo dikwijls voor de tvcamera deed. Het is verademend om nu eens keer niet ondergedompeld te worden in verhalen van teruggang en afkalving en minder, minder maar ook kennis te mogen maken met mensen die hun geloof gewoon in praktijk brengen. Verwacht daarbij geen modellen voor kerkopbouw maar vooral inspiratie die gegeven wordt door authentieke mensen die de auteur voor ons heeft uitgezocht. Dit is een sterke kant van dit boekje, inspiratief, positief.
Maar zoals dikwijls een sterke kant kan ook in zijn tegendeel verkeren. Als je het boekje in één adem uitleest dan kun je ook vermoeid raken door zoveel positiviteit en zoveel beleefd geloof gekoppeld aan de samenleving van dit dorp. En onwillekeurig vraag je je af, hebben we hier te maken met ‘optoppen’, is dit niet te mooi om waar te zijn? Zo’n verzuchting zegt dan meer over uzelf dan over dit boekje en de benadering door Fijen. Als je zelf niet zoveel geloofskracht en plezier in kerkzijn tegenkomt, dan is het misschien moeilijk aan te nemen dat het toch kan voorkomen. Mijn tip: lees het boekje hoofdstuk voor hoofdstuk, leg het dan eens weg, laat tot u doordringen wat de kern van het verhaal is en waar die u raakt en herlees het hoofdstuk nog eens. Als u dat boekje zo leest storen ook de herhalingen die her en der voorkomen niet zo.
Inspirerende mensen en belevenissen, dat is de sterke kant van dit boek. Op de achtergrond hoor je ook wel de melodie van fusies van parochies en kerken maar het is al mooi als dat betreurenswaardige beleid dat meer kloven en afstand bewerkt dan geloofsgemeenschappen helpt, in Maartensdijk zodanig wordt uitgevoerd dat het geen hinderpaal is voor nabij pastoraat en geloofsvitaliteit.
Het boek schetst een verhaal dat staat in een katholieke context, maar die is wel open. Dat bleek bij de presentatie van het boek, waar Erik Borgman ((lekendominicaan en hoogleraar) en Nynke Dykstra-Algera (predikant PKN) boeiende inleidingen hielden.
Er zijn door alle verhalen heen enkele opvallende thema’s, die wat mij betreft van bredere betekenis zijn.
Veel initiatieven en bewegingen die beschreven worden komen van vrouwen. Een constatering die iedereen die thuis is op het kerkelijk erf onmiddellijk zal onderschrijven, maar …. nu nog in Rome. Misschien moeten we zeggen dat de H. Geest, nu het met mannen in de kerk niet zo wil lukken, het over een andere boeg gooit. Op hoop van zegen!
Een ander conclusie die uit de verhalen te trekken valt is: “zonder initiatieven van onderop en zonder informele leiders is het niet mogelijk om een locatie met minder dan 300 leden vitaal te houden…”
Als het boek de verwachting zou wekken dat het uitsluitend gaat over een naar binnengekeerd verhaal … niets is minder waar. Fijen schrijft: “De verdieping van je geloof en versterking van de gemeenschap, dat gebeurt er als je op reis gaat, tot op de dag van vandaag…” Dat bleek uit de keuze voor de inleiders bij de boekpresentatie, dat bleek uit de verkenningen die Maartensdijk had ondernomen, (op bezoek gaan bij andere geloofsgemeenschappen), dat bleek ook uit oecumenische ervaringen die we in het boek tegenkomen.
Wellicht dat het boekje langs deze piketpaaltjes: de onmisbare inbreng van vrouwen, de ruimte voor dynamiek van onderaf en een pelgrimsmentaliteit die het goede ook elders durft te zoeken en toe te laten, een begaanbare weg tekent voor een kerken die het steeds meer moeten hebben van bescheidenheid enerzijds, en van authetiek beleefd geloof en spiritualiteit anderzijds. En dat alles krijgt alleen een kans als er geluisterd wordt naar elkaar èn als er een openheid is voor het werk van de Geest die ons uiteindelijk toch in beweging moet en zal zetten.
Bart Verreijt
Leo Fijen: Geloven in een kleine gemeenschap, Adveniat / Jongbloed Media 2024
ISBN 9789493279681, €16,99